Verhaal over Hélène Min over de NDSM-werf

‍

Het was op woensdag 16 september 1992 dat Hélène Min de mysterieuze, metalen deur eindelijk open kreeg. De kunstenares had haar atelier op de Borneokade onlangs verlaten en zich gevestigd op de oude NDSM-werf. Het was het weldadige licht, reflecterend op het IJ, dat haar aantrok. Het was een plek met een zekere onbestemdheid en een eigenaar die het prima vond dat ze de ruimte onder de vervallen scheepshelling huurde als atelier. De ruimte lag opgehoopt met ijzer, en pas na dagen puinruimen bereikte Min de achterwand, met daarin de metalen deur.

Op dat moment waren de scheepsbouwers van de NDSM al bijna tien jaar weg. Toch was het terrein in Noord nog steeds een mannenwereld. Een stukje vergeten stad, met zwervers, drugsdealers en honden. Er waren louche, onduidelijke bedrijven op het terrein gevestigd. Het was ruig, en dat zou pas een jaar of tien later  veranderen. Toen de ponten kwamen. Maar het licht was er geweldig.

‍

Hélène Min had een sleutel gevonden. Die paste ook in het slot, maar werkte niet. Pas na wat aanpassingen lukte het alsnog om het slot open te draaien. Achter de deur was  een donkere, kille ruimte met een smalle gang.  Die leidde tot een grotere ruimte bezaaid met papier, en met metershoge houten stellingkasten. Iedere kast had een bordje met een eigen jaartal: van 1949 tot 1963. De kasten stonden vol met boeken, die weer vol stonden met tekeningen. Dwarsdoorsnedes, klinknagelplannen, interieurplannen. Duizenden tekeningen, van ieder schip dat ooit op de werf was gebouwd. Min belde het Scheepvaartmuseum, maar die had geen geld om voor het archief te zorgen. Dus liet ze alles zoals het was, en leende ze af en toe een boek om te verdwalen in de verpletterende geschiedenis van de werf.  Wat voor de mannen van de werf gewone woorden waren, was voor haar poëzie. Woorden die door haar hoofd begonnen te razen.

‍

Buitenboordaansluitingen, wormwiel, brugdekhuis, Achterpiekschot, grootspant Zomertenten, scepterplan

‍

Mangatluikjes, luikhoofd, schuifkooi, Vrijboordmerk, verhaalkluis, Schalklamp, schaamplaats.

‍

De tekeningen waren tot in de kleinste details uitgewerkt. Alles met de hand. De ontwerpen waren prachtig, en er werden de mooiste houtsoorten geadviseerd. Voor de luxueuze trap in een dinerzaal bestemd voor de Eerste Klas, bijvoorbeeld. Min vond zelf een ontwerp voor een houten badkuip, voor de kamer van de kapitein. Het archief begon door te werken in haar eigen kunst.  Zoals het dagelijkse spel van licht in haar atelier, dat ontstaat door een paar slim verknipte tekeningen die voor de ramen hangen. Levend licht, zo noemt Min het zelf.

‍

De ontwerpen van de scheepstekeningen brengt ze tot leven in de objecten die ze maakt, waarbij ze gebruik maakt van vissenhuid. Dat is vederlicht en halftransparant. Heeft structuur, maar is bijna niet aanwezig. En vissen vindt Min gewoon mooi, omdat ze zo onaangetast en dienstbaar zijn. Konden ze zichzelf maar opblazen en vluchtelingen redden, denkt ze wel eens.  Daarom heeft ze een reddingsvest van vissenhuid gemaakt.

‍

Dat de NDSM-werf verandert vindt Min niet erg. Het leven is in beweging, en verandering moet je niet stop willen zetten. Als alles maar met respect voor de omgeving en geschiedenis gebeurt. Het DoubleTree hotel bijvoorbeeld, dat vindt ze best mooi gemaakt. En de vele festivals storen haar ook niet. Die worden opgebouwd en afgebroken, en daarna is de werf weer gewoon zichzelf. Het kan het hebben. Ze hoopt alleen dat het niet te netjes wordt. Het moet een beetje ongedefinieerd blijven. En koester het licht. De oevers vol bouwen, zodat de werf in de schaduw komt te liggen, zou ze eeuwig zonde vinden. Mensen noemen de parken wel eens de longen van de stad. Min ziet het beton van de NDSM als de longen van de stad.

‍

Haar atelier moet ze nu uit. Het ijzer in het plafond roest en drukt het beton naar beneden. Het archief is inmiddels in beheer van de stichting NDSM Herleeft. De X-helling – dat monumentenstatus heeft – wordt daarom volledig gerenoveerd. Afscheid nemen van de NDSM wil Min nog niet. In een loods op het terrein kan ze verder. Bij de geschiedenis van de NDSM-werf gaat het vaak vooral over gloriejaren van de scheepsbouw. Maar de scheepsbouwers verlieten de NDSM in 1984 en daarna namen de kunstenaars het over. En op woensdag 16 september 1992, toen Hélène Min de grote metalen deur openkreeg, smolten die twee wereld voor het eerst even samen.

‍

Het leven is in beweging, en verandering moet je niet stop willen zetten. Als alles maar met respect voor de omgeving en geschiedenis gebeurt. Het DoubleTree hotel bijvoorbeeld, dat vindt ze best mooi gemaakt. En de vele festivals storen haar ook niet. Die worden opgebouwd en afgebroken, en daarna is de werf weer gewoon zichzelf. Het kan het hebben. Ze hoopt alleen dat het niet te netjes wordt. Het moet een beetje ongedefinieerd blijven. En koester het licht. De oevers vol bouwen, zodat de werf in de schaduw komt te liggen, zou ze eeuwig zonde vinden. Mensen noemen de parken wel eens de longen van de stad. Min ziet het beton van de NDSM als de longen van de stad.Haar atelier moet ze nu uit. Het ijzer in het plafond roest en drukt het beton naar beneden.

‍

Het archief is inmiddels in beheer van de stichting NDSM Herleeft. De X-helling – dat monumentenstatus heeft – wordt daarom volledig gerenoveerd. Afscheid nemen van de NDSM wil Min nog niet. In een loods op het terrein kan ze verder. Bij de geschiedenis van de NDSM-werf gaat het vaak vooral over gloriejaren van de scheepsbouw. Maar de scheepsbouwers verlieten de NDSM in 1984 en daarna namen de kunstenaars het over. En op woensdag 16 september 1992, toen Hélène Min de grote metalen deur openkreeg, smolten die twee wereld voor het eerst even samen.