Interview met 3Package deal kunstenaar Josefin Arnell

De Zweedse Josefin Arnell (1984) was afgelopen jaar in het kader van onze coaltie Public Realm de kunstenaar voor de 3package deal van het AFK in samenwerking met Das Graduate School en Over het IJ Festival. Hierin wordt performance en theater met het publieke domein verbonden. Onze curator Petra Heck ging in gesprek met haar.

Hi Josefin, kun je ons iets vertellen over jezelf, als persoon en als kunstenaar, waar je bent opgegroeid en je relatie met Nederland?

Ik ben in 2012 naar Amsterdam verhuisd om een master te doen aan het Sandberg Instituut. Direct daarna heb ik deelgenomen aan het 2 jaar durende residentieprogramma aan de Rijksakademie. Vervolgens ben ik in Amsterdam gebleven. Ik ben opgegroeid in een klein dorpje in het noorden van Zweden, omgeven door bos en bergen. We brachten veel tijd door op de skipistes en vanaf mijn zesde had ik mijn eigen sneeuwscooter. Ik droomde ervan jazzdans te beoefenen, maar zoiets kon daar niet. Gelukkig kregen we een nieuwe buurman die 15 IJslandse paarden had, dus mijn paardendroom werd in ieder geval wel vervuld. Mijn familie is creatief in hoe ze zich gedragen en beslissingen nemen van dag tot dag, maar de enige kunstenaars die ik om mij heen had waren twee oude mannelijke schilders die donkere kleurmotieven maakten van oude mensen, rendieren en muskusratten. Ik naaide mijn eigen kleren, Dracula-capes en pyjama’s, en mijn moeder stuurde me naar een tekencursus waar ik huilende kinderen leerde schetsen. De context en omgeving waarin ik opgroeide was idyllisch – gepolijst aan de buitenkant om de chaos aan de binnenkant te verbergen; een beetje zoals het Zweedse welvaartssysteem. Dit heeft mijn praktijk en de thema’s waar ik tot nu toe mee bezig ben, gevormd.

Ik naaide mijn eigen kleren, Dracula-capes en pyjama’s, en mijn moeder stuurde me naar een tekencursus waar ik huilende kinderen leerde schetsen

Kun je wat dieper ingaan op je praktijk en de thema’s waarmee je werkt?

Al mijn werk is op een of andere manier gebaseerd op persoonlijke ervaringen; dit is altijd een vertrekpunt voor mij. Ik probeer bij het maken van mijn werk te denken aan genezing of mentale groei, ik zie het graag als een soort exorcisme. Of het nu gaat om optredens, film, sculpturen of tekeningen, ik denk graag in personages en verhalen en bedenk vaak korte scènes die niet per se bij elkaar horen. Het eindigt meestal in een familiedrama en gezinspolitiek ;).

Ik ben een beetje geobsedeerd door het idee van de geboorte. Op dit moment ben ik erg gefascineerd door beelden van paarden die geboren worden. De precieze details van de bevalling zijn vrij aanwezig in mijn werk. Zo schreef ik een gedichtenbundel genaamd Het Opblaasbare Zwembad Systeem, wat gaat over de perfecte methode om te bevallen. Het werk van mijn kunstcollectief HellFun, in ons lopende seizoen I’M IN THE MOOD FOR LOVE, gaat vooral over hoe mensen hun libido kunnen ‘pimpen’ en over het creëren van een fictief surrogaat- en babyverzorgingsbedrijf. In mijn film Now the time of blossoming arriveert / den blomster tid nu kommer (2018) is mijn alcoholische moeder te zien terwijl zij bierblikjes afschiet en tegelijkertijd een Zweedse hymne zingt over het rotte gras dat alleen wordt geboren om vervolgens weer te sterven en dusdanig ruimte te bieden aan vers lentegras.

Hoewel een deel van mijn werk gebaseerd is op documentaires, denk ik dat fictie de beste remedie is om ons vrij te laten denken en te ontsnappen aan de verwachtingen van wat we denken dat we moeten doen. Met fictie kan ik speels zijn en kan ik afstand nemen van pijn en durf ik het af te breken tot juist iets leuks of pathetisch. Dit is een manier om mezelf niet te serieus te nemen. Ik wou dat ik kon zeggen dat mijn manier van werken speels is, maar dat is niet waar omdat ik zo’n angstig persoon ben, wat betekent dat het cruciaal voor mij is om een enorme hoeveelheid geloof en zelfzorg te implementeren om die speelsheid af te dwingen. Ik word hier echter wel beter in :).

 

 

Stichting NDSM-Werf heeft een overeenkomst met Over ‘t IJ Festival en Das Graduate School om samen te werken voor het 3package deal van het AFK-fonds waarin we een kunstenaar kunnen voorstellen en selecteren. Onze coalitie heet Public Realm en verbindt performance en theater met het publieke domein. Voor de huidige editie (2019-2020) hebben we jou geselecteerd en jij hebt daar een voorstel voor geschreven. Kun je dat plan nader toelichten, de relatie met de context van Amsterdam Noord, etc.?

Op het gebied van Public Realm ben ik geïnteresseerd in recreatiecentra – voor wie deze zijn bedoeld en en hoe toegankelijk ze zijn. Zijn deze gratis, of moet je rijk zijn om te kunnen deelnemen? Zelfs als een plek open en uitnodigend is, betekent dat niet dat iedereen zich uitgenodigd voelt, dat mensen voelen dat ze het recht hebben om er te zijn en er zich veilig voelen. In verband hiermee denk ik meteen aan paardenstallen die vaak geassocieerd worden met een nogal prijzige hobby. Vanuit mijn eigen herinneringen aan het platteland, waar ik als kind gratis kon paardrijden en in ruil daarvoor mijn vader hielp met werken in de stallen. Dit stond in contrast met mijn eerste ponykamp, waar ik veel belang hechtte aan alles wat er rondom het paardrijden gebeurde; zoals de kleren die je droeg, het juiste gereedschap, de regels en alle termen van de rijregels. Al vroeg raakte ik geïnteresseerd in de westerse stijl van paardrijden, wat ik een meer vrije benadering vond (maar wat eigenlijk niet klopt).

In Amsterdam was ik op zoek naar een manege die meer uitnodigend was voor een economisch divers publiek. Ik heb gewerkt met een stalgemeenschap en zorgboerderij die zich bevindt in Floradorp, Amsterdam Noord. Deze plek is anders dan de meeste andere stallen die ik in Amsterdam heb bezocht. De diversiteit van de bezoekers is enorm in vergelijking met de vaak ‘upper-middle-class’ stallen die je in de meeste steden vindt. Ze doen hier aan paardrijden en paardentherapie in westerse stijl. Hoewel het een hechte gemeenschap is, proberen ze open te zijn en niemand uit te sluiten. Het is net een grote familie waar je meteen in opgenomen wordt en die ervoor zorgt dat je terug wilt komen. 

In dit werk concentreer je je op een aantal onderwerpen die in je werk terugkomen, zoals moederschap, paarden, vrouwelijkheid, emancipatie, controle hebben over de externe wereld, ‘erbij horen’, en de manier waarop deze onderwerpen in de media worden weergegeven. Kun je meer vertellen over je fascinatie voor deze thema’s en hoe je er in je werk mee omgaat, en dit werk in het bijzonder?

In eerste instantie dacht ik veel aan hoe diersoorten gefokt en genetisch gemanipuleerd worden ten behoeve van menselijke behoeftes. Ik denk dat dat een perfect voorbeeld is van de macht en controle die de mens heeft. In de film die ik op heb genomen op de stal, richtte ik me meer op de dynamiek tussen vriendschap, liefde, vertrouwen en controle. Controle kan subtiel en zacht zijn en kan daarom soms troostend zijn, terwijl het op andere momenten gewelddadig en grof is. De scènes zijn deels geïnspireerd op de daadwerkelijke stal, maar komen vooral voort uit mijn onderzoek waarin ik de afgelopen 6 jaar verschillende paardenstallen met meisjes als doelgroep heb gedocumenteerd. Ik heb ook geprobeerd om terug te gaan naar mijn eigen ervaringen en emoties als een door-paarden-geobsedeerde tiener en de stallen waarin ik rondhing. Het is interessant hoe een klein menselijk meisjeslichaam een groot dier onder controle wil krijgen. Dit is een dapper iets. Het is een grote verantwoordelijkheid om voor een paard te zorgen, en deze verantwoordelijkheid wordt vaak aan de stalmeisjes overgelaten. Ik herinner me dat ik erg trots was op de paarden; en ik voelde me machtig en uitgedaagd. Maar tegelijkertijd voelde ik mij ook vaak bang.

Ik probeerde terug te gaan naar mijn emoties als een door-paarden-geobsedeerde tiener

In de film staan ongeveer 5 fictieve tienerfiguren centraal. Een van hen is een spook: ze is erg emo, en spreekt met een andere toon dan de rest. Dit meisje voelt zich ellendig en bang in tegenstelling tot de andere meisjes. Het blijft dubbelzinnig of dit gevoel – van anders zijn en niet bij een groep horen –  komt omdat ze niet gezien wordt door de andere meisjes of door een andere reden. Door deze gevoelens van afwijzing gedraagt ze zich ondeugend richting de andere meisjes en maakt ze er vaak een puinhoop van op de stallen. 

Net als in veel van mijn andere films vormen de personages een hechte groep, maar het thema van buitensluiting komt altijd naar voren. Een stabiele context verandert in een microkosmos die gebruikt kan worden om het te hebben over hiërarchieën, vertrouwen en groepsdynamiek binnen elke soort gemeenschap. 

Een ander element in dit werk is het genezende aspect dat in de paardentherapie aan bod komt. Er zijn veel dingen die we van paarden kunnen leren. Een paard kun je zien als een spiegel van ons gedrag en onze houding. Ik vind het interessant hoe we paarden inzetten voor de gezondheid van de mens.  

 

Kun je iets kwijt over de ontwikkeling van dit project, het proces erachter, je manier van werken?

Het is de eerste keer dat ik volledig werk met een groep mensen die ik nog niet kende, waar ze allemaal nog nooit eerder hadden gehandeld en waar meer dan de helft van het team minderjarig was. In plaats van te repeteren hebben we een aantal workshops gedaan om elkaar te leren kennen en waaruit ik kon opmaken wat er mogelijk is op het gebied van acteren. We maakten samen een uitstapje naar Michelle Bannink, die een paarden verplijfplaats heeft dat gericht is op de behoeften van het paard in plaats van de behoeften van de mens. We zwommen met paarden en werkten aan onze gezamenlijke energie.

Voor de opnames op stal heb ik een los script ontwikkeld. Hoewel ik het meer dan ooit van erg dichtbij heb kunnen volgen, werd het soms aangepast aan de situatie en onze gemoedstoestand. Ik probeer vaak veel ruimte te geven aan de acteurs – soms werkt het wel en soms niet. Ik heb vragen gesteld aan de acteurs om hen vervolgens voor de camera te laten spreken, maar dit vooral gecombineerd met een call and response methode. We hebben gefilmd op vier regenachtige dagen.  

 

Heeft Covid-19 een effect gehad op de ontwikkeling en de inhoud van dit project?

Het had veel effect. Het was onmogelijk om te weten of onze plannen door zouden gaan. Mijn eerste plan was om in de lentemaanden een aantal keer per week tijd door te brengen in de stal om de documentaire-onderdelen te filmen en om – gebaseerd op de locatie – een script te ontwikkelen. Ook was het prettig geweest om hier met het team elkaar beter te leren kennen en om tussen de repetities samen tijd door te brengen. Vanwege corona was dit niet mogelijk. In plaats daarvan heb ik tijdens de lockdown, in april en mei, een script geschreven, pas in juni de mensen op de stal ontmoet, en de film begin juli opgenomen. Dat betekent dat in plaats van voldoende tijd te nemen voor de ontwikkeling en het proces, de feitelijke productietijd kort en snel moest zijn. Tot de dag vóór de daadwerkelijke opname bleven de persoonlijke omstandigheden van de acteurs en de crew zich maar veranderen vanwege corona. De financiering werd uitgesteld, wat betekent dat ik nog veel openstaande facturen heb, wat ook gevolgen heeft voor de mensen om me heen waarmee ik werk.

 

Op welke manier hebben de huidige omstandigheden je manier van denken, werken, etc. in het algemeen beïnvloed?

Ik probeer dingen los te laten, en soms betekent dat dat ik geen grote verwachtingen heb.

Wanneer hoop je dit project af te ronden/te realiseren? De 3-package deal heeft meestal een presentatiemoment…

Het uitpakken van de 3-package deal vond plaats op 4 september bij Vondel CS. Het was een één nacht durend evenement waarbij ik een deel van de film (die nog in ontwikkeling was) heb vertoond. De film waar ik aan werk is deels in opdracht gemaakt voor een solovoorstelling bij UKS in Oslo. Ik zal hem daar medio september in een installatie laten zien. Ik hoop op een aantal festivals voorstellingen voor de film en ik zal een privé-voorstelling verzorgen in de stal in Amsterdam-Noord voor alle betrokkenen. 

 

Hoe verhoudt dit werk zich tot de context of de omgeving waarin het is opgenomen?

Mijn fysieke omgeving helpt me om me te ontwikkelen en geïnspireerd te raken om scènes en acties te creëren. Ik creëer liever iets op een bestaande plek dan dat ik op zoek ga naar een specifieke omgeving die ik in gedachten heb (die misschien niet bestaat). Hetzelfde geldt voor mensen. Ik leer veel van het werken met mensen in een bepaalde omgeving en gemeenschap en dit geeft me inspiratie. Je leert mensen kennen die je anders nooit zou ontmoeten. Ik voelde me meteen op mijn gemak in de stal; het deed me denken aan vergelijkbare persoonlijkheden waarmee ik was opgegroeid en waarmee ik vertrouwd ben. 

Aanvankelijk wilde ik het verhaal meer vertroebelen met documentaire elementen, maar door de tijdsbeperkingen was het voor mij belangrijk om er een fictief stuk van te maken. 

Om deze fictieve elementen te creëren denk ik veel na over mijn rol als regisseur, welke positie ik inneem binnen deze nieuwe plek en situatie. Een buitenstaander zijn en mensen vanuit hun thuis-context vragen om deel te nemen aan mijn werk is geen kleinigheid die gemakkelijk te overwinnen is. De mensen achter deze stal waren erg gul en dapper om mij te vertrouwen bij het maken van deze film. Steeds meer mensen betrokken bij de stal wilden er aan deelnemen. Nu ben ik erg enthousiast (en een beetje bang) om te horen wat ze ervan zullen vinden en wat hun ervaringen zijn, nu er wat tijd is verstreken. 

 

Wat heeft de 3package deal je het afgelopen jaar gebracht?

Het is een groot economisch vangnet geweest, vooral toen corona kwam en afgelaste optredens en shows het grootste deel van mijn inkomen wegveegde. Maar over het algemeen heeft het me toegestaan om me te concentreren op een paar projecten. En natuurlijk heb ik kunnen betalen voor een mooie studio, waarvan ik hoop dat ik die kan houden.  

 

Wat voor toekomst plannen en projecten heb je in gedachten? Is er een aankomend project of idee dat je wilt delen? Werk je aan dit project voor de Rozenstraat rond Sleep met Margaret Haines waarin je deze film ook online wilde vertonen?

Ja, Margaret Haines en ik zijn al 3 jaar bezig met het plannen van een voorstelling in de Rozenstraat en hopelijk gebeurt dat in het voorjaar van 2021 :). Ik neem deel aan een nieuwe Biënnale in Palermo genaamd ‘KINESIS’ die zich richt op performance en filmwerk. Samen met mijn duo HellFun (met Max Göran) hebben we een nieuwe videocommissie die nog niet publiekelijk bekend is gemaakt. 

Het is niet gemakkelijk om plannen te maken op dit moment, omdat de meeste dingen zijn uitgesteld. Ik wil nog steeds een VR (Virtual Reality) stuk maken dat zich afspeelt in een paardenstal, gericht op paarden-spieren en de zakenwereld. Ik zal het paard bekijken als een voorbeeld van de objectification van lichamen en ik wil me meer richten op de fokkerij en de menselijke honger naar het perfecte paard. Annina Machaz gaat in deze film spelen; ze is een geweldige actrice uit Zürich en een erg leuk persoon. Ook sta ik in contact met Illona Staller (Cicciolina), van wie ik echt hoop dat ze ja zal zeggen om er deel van uit te maken, en dat ik haar kan betalen. Ik ben er geïnteresseerd in om met haar te praten over veroudering en de eisen en vooroordelen die vrouwen vaak tegenkomen tijdens het ouder worden. Dit heeft betrekking op een paar eerdere werken waarbij ik bijvoorbeeld met mijn moeder heb gewerkt, en een ander werk, Blood Sister, dat ik heb gedaan in samenwerking met Helen Anna Flanagan waar een groep gepensioneerde vrouwen elkaar ontmoeten om dronken te worden en ontgroeningsrituelen uit te voeren in een rozentuin.

NDSM maakt gebruik van cookies. Bekijk ons privacy statement voor meer informatie.