Interview met 3Package deal kunstenaar Jimmy Grima
Artikel | Vrijhavens
De NDSM-werf kan worden gezien als een vrijhaven: een plek waar de bewoners besluiten anders te leven dan gebruikelijk, en waar zoiets als een scheiding tussen werk en privé niet bestaat. Het leven vloeit over in werken en het ritme van maken is hetzelfde ritme als waarin er wordt geleefd. Mister Motley redacteuren Janneke Korsten en Kasper van Steenoven makeneen inventaris van de meest opvallende artistieke gemeenschappen wereldwijd.
IDA, Kirill Tulin, EKKM (foto Paul Kuimet)
Beschilderde muren, deuren, plafonds, lampen, tafels, stoelen en een open haard met tweegoddelijke figuren die poseren naast het huiselijk verwarmende vuur. Grote ramen die het groene Britse landschap inkaderen en speciaal ontworpen aardewerken lampen om het kleurrijke geheel uit te lichten. The Charleston Farmhouse, een landhuis gelegen in het graafschap East Sussex in het Verenigd Koninkrijk, was het decor voor de ontmoetingen van de Bloomsbury-groep: een collectief van kunstenaars, schrijvers en intellectuelen. Virginia en Leonard Woolf, Roger Fry, Lytton Strachey en John Maynard Keynes waren er bij aangesloten. Ze deelden de ideologie dat liefde, de schepping, het plezier van het esthetisch ervaren en het nastreven van kennis de voor- naamste doelen in het leven waren.
‘We believe in pleasure and try to get the maximum of pleasure out of our personal relations.’
Vanaf 1916 bewoonden kunstenaars Vanessa Bell en Duncan Grant het landhuis. Ze bewerkten het interieur in de post-impressionistische stijl van de Art and Crafts movements. Alles werd beschilderd: muren, meubels, deuren, panelen, bedden, schoorsteenmantels en architraven – vol abstracte portretten, gestaltes en uitbundige boeketten, afgewisseld met strak geometrische figuren. Een artistieke gemeenschap, met het streven een verbindende factor tussen creatieve geesten, de locatie en hedendaagse kunst en design te zijn, was de uitkomst. Een landelijke vrijplaats waar de waan van de dag geen invloed leek te hebben, of op zijn minst werd buitengesloten.
-
Teufelsberg, 1972
-
Teufelsberg
TEUFELSBERG, BERLIJN (DUITSLAND)
Het afluisterstation van de NSA in Berlijn is een kunstwerk op zich, maar dan wel met een angstaanjagend verlaten sfeer. Het gebouw zitvol met graffitischilderingen, in de koepelvormige radioantenne staat een met rode verf gevulde badkuip.
De Teufelsberg werd in 1963 gebouwd om alle communicatie wat betreft het Warschaupakt in de Koude Oorlog af te luisteren. Na de val van de muur kwam het pand in handen van verschillende eigenaren, waaronder ook kunstenaar David Lynch, die er een meditatie-universiteit van wilde maken. Uiteenlopende creatieve geesten lieten er een ‘handtekening’ achter. De plek is een overblijfsel van een vrijplaats die tot op de dag van vandaag geen geld voor onderhoud noch een toekomstplan heeft, maar waar het verhaal van de gewaarborgde details nog elke dag aan tientallen bezoekers wordt verteld.
VILLAGE KI-YI, ABIDJAN (IVOORKUST)
Begin jaren 80 werd er in de stad Abidjan een kunstenaarscommune opgericht door Werewere Liking. De schilder, theaterregisseur en schrijver creëerde in Ivoorkust een plek met ateliers, een theaterzaal en repetitiezalen voor dansers en muzikanten. Liking is van mening dat een ‘eigen identiteit niet iets van vroeger, maar het resultaat van vermenging en verandering is, met ruimte voor traditie.’
Op Village Ki-Yi zijn het gelijkgestemde kunstenaars – zoals Bony Gnaoré de Go Ba kant, Dobet Gnaoré en mede-oprichter Mamadou Bomou – die hun disciplines combineren. Ze hebben oog voor voor eigenheid, gebruik en cultuur, en vergaren en delen de ‘ultieme kennis’ (de betekenis van ‘Ki-Yi’) met anderen. Op het terrein is dan ook een school te vinden waar straatkinderen worden opgevangen en onderwezen vanuit Likings filosofie. De plek is een soort dorp geworden, met een restaurant, ruimte voor theater- en dansvoorstellingen en winkels met lokale kunst, textiel en sieraden.
Köler Prize Gala 2018, EKKM (foto Helen Melesk)
EKKM, CONTEMPORARY ART MUSEUM OF ESTONIA, TALLIN (ESTLAND)
In het noorden van Estland, in een voormalig verwarmingsinstallatie-gebouw, vestigde zich vanaf 2006 een initiatief van vier kunststudenten met het doel ruimte te bieden aan hedendaagse kunst. Het idee ontstond als reactie op de – in hun ogen – hiërarchische kunstscène en de heersende tendens van getoonde kunst. Het EKKM moest een plek zijn voor een nieuwe generatie kunstenaars, curatoren en kunststudenten om te produceren, tentoon te stellen en te verzamelen. Het werd een succes en EKKM groeide uit tot een museum met daarbij een café en boekwinkel. Per jaar worden er vier tentoonstellingen georganiseerd – buiten de winter om, omdat de oude fabriek niet te verwarmen is. De rode draad van de tentoonstellingen en de collectie die deze vrijplaats inmiddels bezit, is het verbinden van lokale en nationale kunstenaars met de locatie – waarmee op ieder plekje van dit terrein je zintuigen worden geprikkeld.
SONGZHUANG, BEIJING (CHINA)
In de oostelijke buitenwijken van Beijing vestigt zich de beroemdste en – met meer dan 2000 actieve kunstenaars – de grootste artistiekgemeenschap van China. Het werd in de jaren 80 opgericht door gelijkgestemde, vrije geesten die samen een relatief arm, maar vrijleven probeerden op te zetten en wilden ontsnappen aan de (artistieke) repressie van het communistische regime.
Hoewel deze eigen toekenning van vrijheid eigenlijk strikt verboden was werd het een succesverhaal. Zelfs zodanig, dat de Chinese overheid vanaf het einde van de jaren 90 zelf oude fabrieksterreinen open stelt voor kunstenaars. Dit lijkt wellicht wat tegenstrijdig met het communistisch bewind, maar op die manier kon de overheid natuurlijk wel een oogje in het zeil houden wat betreft de weerbarstige, vrijdenkende kunstenaars.
Waar de commune oorspronkelijk veelal bestond uit schilders van de Chinese avant-garde, wordt het complex nu bewoond door kunstenaars die vanuit verschillende disciplines werken. Men werkt in een eigen atelier met het streven de essentie van de avant-garde in leven te houden. Verschillende afsplitsingen van de commune zijn neergestreken in plaatsen als Xiaopu, Renzhuang en Baimiao, waar zij zich vooral bezighouden met innerlijke reflectie en rust. De samenwerking tussen de kolonie en de overheid bestaat nog steeds, maar kunstenaars kunnen nu sterker vanuit individuele expressie, zonder al te veel bemoeienis te werk gaan in een van de vele studio’s of ateliers.
-
EKKM (foto Paul Kuimet)
-
Opening Cloudbusters, EKKM (foto Helen Melesk)
-
The World To Come, Taavi Talve, EKKM (foto Hedi Jaansoo)
GROŽNJAN, TOWN OF ARTISTS (ISTERIA)
Gelegen op de top van een van de bergen van Isteria, het grootste schiereiland – gedeeld door Kroatië, Slovenië en Italië – in de Adriatische zee, ligt een stadje; Grožnjan. Na de Tweede Wereldoorlog werd het stadje grotendeels verlaten, waarna er in 1965 een artistieke opleving tot stand kwam toen kunstenaars van over de hele wereld in de lege huizen trokken.
De Town of Artists wordt nog steeds bewoond, en is op haar levendigst in de zomermaanden, wanneer het bijna utopische landschap als podium fungeert voor acteurs, kunstenaars, musici, schrijvers, galerie eigenaren en kunstliefhebbers. Het labyrint van kleine straatjes en zijwegen gevuld met de zoete klanken van jazz, ateliers, werkruimten en het tal aan galeries en kunststudio’s waarvan de deuren altijd open staan.
EIN HOD KUNSTENAARS- KOLONIE, HAIFA (ISRAËL)
Op de weg naar de Noord-Israëlische badplaats Haifa, aan de voet van het Karmel-gebergte ligt het kunstenaarsdorp Ein Hod. De bevolking werd door oorlogsgeweld weggedreven, maar in 1953 besloot de overheid dat het historische dorp behouden moest worden door het te transformeren tot kunstenaarskolonie. De verantwoordelijkheid voor deze taak werd toebedeeld aan de Roemeens-Joodse kunstenaar Marcel Janco, een van de aanstichters van het Dadaïsme, samen met een groep van Israëls meest getalenteerde kunstenaars, waaronder Genia Berger, Zahara Schatz en Ursula Malbin.
De bronzen sculpturen van Ursula Malbin zijn nog steeds te bewonderen in de eerste openbare beeldentuin in Israël die uitsluitend gewijd is aan het werk van een vrouwelijke beeldhouwer: Vista of Peace Garden. De kunstenaars maakten van Ein Hod een artistieke vrijplaats met een focus op workshops, kunsteducatie en eigen kunstproductie.
Ein Hod bestaat nog steeds en wordt bewoond en gerund door kunstenaars, schrijvers en muzikanten, die tevens ook de openbare studio’s en galeries onderhouden.
Dit artikel verscheen eerder in het magazine NDSM x mister Motley. Een fysiek exemplaar is te bestellen via reserveren[at]ndsm.nl.