De toekomst van de NDSM-werf als vrijplaats ziet er somber uit

Kim Tuin was directeur van de Stichting NDSM-werf. Was, want ze stapt in september op. Haar ideeën over het gebied stroken niet met die van de gemeente. “Ik wil dat Amsterdam wakker wordt en nadenkt.”

Hoe stop je het onvermijdelijke? De stad Amsterdam heeft te kampen met een woningtekort, en uitbreiding richting Noord ligt voor de hand. Over een jaar is de Noord-Zuidlijn af, en er wordt nu gesproken over bruggen, kabelbanen en voetgangerstunnels. Ondertussen worden er appartementen en woontorens neergezet waar de honden geen droog brood van lusten, zoals North Orleans, waar je een peperduur appartement kunt huren op wat feitelijk gewoon een industrieterrein is.

De NDSM-werf is op dit moment een enorme, grotendeels open, vlakte. De voormalige scheepswerf huisvest kunstenaars, een broedplek, talloze festivals (Pitch, SSFB en Valtifest, om er een paar te noemen), Sexyland en andere toffe plekken als eh, Pllek. Maar je voelt hem al aankomen: ook daar moet worden gebouwd. En denk maar niet dat het huizen worden die jij en ik kunnen betalen. Voorlopig is het idee dat er 700 woningen komen op de NDSM-werf. Uiteindelijk worden dat er 2500. Wonen is uiteraard zeer chill (ik kan het iedereen aanraden), maar ten koste van wat? Ik vermoed dat het lastig wordt om een beetje fun te hebben op een festival als er in een straal van vijfhonderd meter een hoop mensen de politie bellen vanwege overlast.

Omdat de NDSM-werf nogal groot is en het beheren ervan ongetwijfeld een werkje is, werd in 2008 de Stichting NDSM-werf opgericht. Sinds 2015 is de directeur van deze stichting Kim Tuin, die je misschien kent als de voormalige directeur van Trouw. In de twee jaar dat Tuin directeur was van de stichting, had ze het vaak over de blijvende tijdelijkheid. Dat was de kracht van de NDSM-werf; vroeger werden er schepen gebouwd die verrezen en verdwenen, nu zijn het festivals. Dat tijdelijke karakter wil zij graag behouden, zodat er plaats is voor steeds nieuwe kunstprojecten en festivals, maar dat is lastig, omdat er op een boel plekken nu al gebouwd wordt. Ze heeft zich uiteindelijk de tijdelijkheid ter harte genomen en stapt in september op als directeur.

Ik spreek haar op het terras van Pllek, omdat ik benieuwd ben waarom ze precies is opgestapt en hoe de toekomst van de NDSM-werf eruit gaat zien.

THUMP: Je bent in 2015 begonnen als directeur bij de Stichting NDSM-werf. Waarom wilde je die baan?
Kim Tuin: Ik heb serieus eerst twee keer nee gezegd, omdat ik bang was dat het te politiek was. Maar waarom ik het toch heb gedaan? Ik vind dit gebied belangrijk. In lijn met de bouwwoede die heerst in de stad, dacht ik: hé, als je nou bij een stichting gaat werken die opgericht is door de gebiedsontwikkelaar, de projectontwikkelaar én het stadsdeel, dan zit je met al die partijen aan tafel. Dan kan je nog wat nuance aanbrengen in hun denkwijze.

Maar nu stap je op, en dan mag je ook niet meer aan tafel om mee te praten.
Klopt, maar wat ik had onderschat, is dat je in een spagaat terechtkomt op het moment dat je founding partners de ene kant op willen, en jij wil precies de andere kant op.

Wie was eigenlijk jouw voorganger? Is die ook opgestapt om dezelfde redenen?
Nee, dat was een politica van de PvdA, zij was interim-directeur. Die liep ook tegen dit soort dingen aan, alleen heeft zij niet zo’n visie of artistiek plan neergelegd als ik. Ik ben binnengehaald met de woorden: het is vijf voor twaalf, er moet nu iets gebeuren. Dus ik heb een heel ambitieus plan neergelegd, want de ruimte leent zich er als geen ander voor en het is belangrijk. Ik ben eerst met dat plan langs de founding partners gegaan, want zij moesten wel meegaan daarin. Dat gingen ze ook: ze zagen het wel zitten met die grote kunstprojecten. Maar zij dachten waarschijnlijk dat dat vier of vijf jaar zou lopen, en dan is het klaar. Toen dacht ik: oké, tot 2020. Dan laat ik in elk geval zien wat je hier kan doen. Alleen heb ik me nooit gerealiseerd op hoeveel vlakken je die hele ontwikkeling nu al tegenkomt. Ze zijn aan de westkant al begonnen, maar dat is in de uiterste hoek. Volgend jaar beginnen ze achter de IJ-kantine.

Wat heb je tegen die bouw?
De stad is enorm aan het uitdijen, maar naar binnen toe. Alle open ruimtes zijn opnieuw bekeken en op een kaart ingekleurd: hier kan nog wel wat gebouwd worden. Op en rond de NDSM worden 10.000 woningen gebouwd. 2100 op de westzijde van de werf en de rest eromheen. Wat ik bepleit heb, is dat die vrije ruimte hier niet zijn vrije karakter moet verliezen. Dit is bij uitstek een plek die niet af is, en dat heeft een bepaalde waarde. Als iets af is, wordt het saai. Het verliest zijn avontuurlijke karakter, wat vooral voor jonge mensen heel belangrijk en inspirerend is. Als je dat kwijtraakt en je harkt het aan, dan heeft Amsterdam iets heel bijzonders weggegeven. Ik wil dat Amsterdam wakker wordt en nadenkt. Dit is het moment om keuzes te maken over wat hier moet.

Zoals het nu is, vind ik het eigenlijk wel mooi. Het is hier vaak rustig en leeg, en als je rondfietst heb je het idee dat er spannende dingen gebeuren.
Precies. Er komen hier soms Amerikanen en die vragen: “Huh, is this the NSDM? Where should we go?” Ja, dat is de vraag. Ga gewoon lopen en je komt bijvoorbeeld een beeldhouwster tegen die onder een boom iets aan het maken is, of een gek kunstwerk. Je kan hier dingen ontdekken. Dat karakter van dingen ontdekken, dat heb je nergens anders in de stad.

Die kunstenaars zitten hier ook met een doel, toch? Zij zorgen ervoor dat de grond meer waard wordt.
Ja, een soort levende gentrificatie-tool.

Is dat erg?
Het is een feit dat een stad groeit en dat dat allerlei fases kent. Je kan bepaalde fases omarmen en leuk vinden, en dat het dan verplaatst, ach. Ik was directeur bij Trouw, dat was ook een gentrificatie-tool. Maar dat was de reden: een oud gebouw tijdelijk transformeren tot club. Het proces van gentrificatie gaf ons die ruimte. Dat is een goede afspraak.

Maar het lijkt me ook een moeilijke afspraak. Je kan voor weinig geld op een toffe plek zitten, maar je zit er met een duidelijk doel. Voor iemand anders. Dat moet toch wringen?
Hier wel, daar niet. Daar konden we die plek tijdelijk benutten voor een club. Het is ook weer spannend om naar een andere plek te verhuizen. Maar dit heeft een bepaald erfgoed dat heel Amsterdams is. Er zit een heel liberaal karakter in dat ik alleen maar ken van toen ik hier opgroeide.

Dat zie je ook terug in dit filmpje dat jullie hebben gemaakt, de kleine kunstenaars die hier een plek hebben gevonden. Dat wordt nu aangetast.
Ja, en het is denk ik niet nodig. Ik denk niet dat het nodig is om hier commercie op los te laten, nog meer dan al is gebeurd. Ik denk dat als je het in balans wil houden, dat dit de tijd is voor beleidsmakers om na te denken over wat ze willen behouden en conserveren.

Wat was eigenlijk de druppel waardoor je besloot om op te stappen?
Er gebeuren elke dag zoveel dingen waardoor het me steeds duidelijker wordt dat alle pionnetjes op het veld richting herontwikkeling staan, en ik ben tegen de stroom in aan het zwemmen. Zij zien cultuur als tijdelijk. Iets wat gedoogd en getolereerd wordt, maar wel straks weg moet, want dan gaat het echte werk beginnen. Op die manier kun je niet samenwerken. Je merkt dat de doelstellingen verschillen en ik trek het vaakst aan het korte eind voor mijn gevoel.

Valt er nog wat te doen? Ik bedoel, er zijn grootse plannen voor Noord. Er wordt gesproken over bruggen, tunnels en kabelbanen over het IJ. Dan ligt het eigenlijk ook wel voor de hand dat dit gebied als vrijplaats verdwijnt?
Het ligt sowieso voor de hand. Dat wist ik ook toen ik hier begon.

Maakt dat jouw werk niet zinloos?
Ik denk dat ik met mijn visie en mijn ideeën en hoe ik me erin vast heb gebeten, heb bijgedragen aan bewustwording. Dat was in de eerste instantie mijn belangrijkste doel en dat heb ik in zekere zin ook bereikt, ook al heb ik die plannen niet allemaal zelf kunnen uitrollen. Alleen hoef ik dat niet per se te doen: de visie ligt er, het geld ligt er, de projectplannen liggen er. Het kan gewoon door iemand anders overgenomen worden. Ik zeg ook niet dat de plannen niet doorgaan. Ik kies er alleen voor om niet meer op deze plek te zitten. Omdat ik er niet gelukkig van word. Ik sta de hele tijd in een soort vechtstand.

Wat kunnen we doen om te zorgen dat het hier blijft zoals het nu is?
Bewust worden. Er komt een nieuwe verkiezingsperiode aan. Ga ervoor staan en laat je horen.

(Bron: Vice)

 

 

 

NDSM maakt gebruik van cookies. Bekijk ons privacy statement voor meer informatie.